O sistema tumista e corrupto da Restauración Bor bónica comezou a entrar en crise a fináis do XIX, debido
á irrupción progresiva de varios problemas ou momentos críticos.
O primeiro deles foi o gol pe que supuxo para a moraldos es pañoís o chamado Desastre de 1898, a perda das colonias de Cuba, Porto Rico e Filipinas. Este foi o punto final ao histórico Imperio español de uitramar) pero sobre todo foi un «shock» moral e o inicio dunha profunda crise social e política, caendo todo o país nun sentimento de frustración e de pes imismo, algo que se apreza moi ben na obra dos escritores da chamada Xeración do 98.Á crise do 98, sumouse o fracionamento ou división interna dos partidos dinásticos, Conservador e Liberal, provocado sobre todo pola morte dos seus líderes: Cá novas e Sagasta. Ningún dos seus sucesores logra ron liderar claramente os seus partidos, nin reformar o sistema, pero seguirán turnándose no poder ata 1917. Ademáis, había unha crecente contestación política ao sistema, especialmente por parte dos obreiros; as clases medias urbanas; os nacionalistas periféricos, especialmente cataláns; e os carlistas.
O malestar dos militares polas críticas ao exército tras o desastre do 98 provocou o asalto a varios periódicos catalanistas (Cu-Cut) críticos co exército na Barcelona de 1905. Na polémica subseguinte os militares conseguiron o perdón dos asaltantes e a aprobación da Leí de xurisdiccións (1906) que establecía que os delitos que se considerase que atenta ban contra a patria e o exército serían xulgados polos tribunais militares. Desta maneira, ante a debilidade dos gobernos, o poder militar comezou a impoñerse ao poder civil e afiorou unha nova mentalidade militar moi corporativista e que consideraba ao exercito o defensor da unidade nacional.En 1909, produciuse a primeira crise grave que sufriu o sistema da Restauración tras a Guerra de Cuba.
Esta crise estivo moi vinculada á denominada guerra de Marrocos. Na Conferencia de Al xeciras de 1906 a Es paña fóralle atribuído o control do norte de Marrocos. Os acordos, buscados para compensar a perda de Cuba, Porto Rico e Filipinas no des astre de 1898, permitían aproveitar a zona para o ferrocarril e a explotación mineira. Para facer efectivo o dominio es pañol enviáronse tropas des de Ceuta e Melilla. No ano 1909, a derrota do Barranco do Lobo e o ataque directo ao prestixio nacional e aos intereses económicos que istos upuxo, levou ao gobernó presidido por Maura á mobilización dos reservistas.
Esta movilización provocou un forte malestar social que fixo desta guerra un conflito impopular e des embocou na denominada Semana Tráxica de Barcelona. O embarque dos reservistas destinados a combater na guerra de Marrocos no porto de Barcelona provocou unha explosión do des contento populare o amotinamento da poboación. Entre os amotinados había anarquistas, republicanos e catalanistas que tomaron as rúas da cidade durante unha semana. Apareceu o anticlericalismo pois producironse a taques contra a Igrexa queimando conventos e destrozando os seus bens, xa que consideraban que a Igrexa beneficiaba aos intereses das clases dominantes. O gobernó de Maura respondeu cunha forte represión (fusilamento de Ferrer i Guardia) o que provocou importantes protestas e a caída do gobernó, forzada por Alfonso XIII e a poiada polos liberáis. Comenzou así a ruptura da quenda de partidos.En 1914, durante o gobernó do conservador Dato, comezaba a IGM. Nesta guerra Es paña non participou directamente pero si indirectamente subministrando todo tipo de produtos para os países que participaron. Es to provocou unha subida de prezos no país, mais os soldos non aumentaron coa mesma rapidez que os prezos, o que des encadeou un gran malestar social.A crise militar comeza no outono de 1916, en Barcelona, cando oficiáis de medio e baixo grao decidiron crear Xuntas de Defensa militares, para asociarse e reclamar a suba dos seus salarios ou que os ascensos se deran por antigüidade. Ao principio o gobernó intentou ilegalizalas, pero unha vez máis o poder civil cedeu ante o militar, logrando estés que se atenderán as súas peticións (salarios e ascensos), que se controlaran as críticas na prensa ou incluso poder nomear aos ministros de Guerra. Pero o exército seguiu arrastrando outros vellos problemas como o mal equipamento, e xurdiron dous bandos no exército: os peninsulares (que pedían os ascensos por antigüidade) e os africanistas (que pedían os ascensos por méritos de guerra), entre os que esta ba xa Franco.
A crise política xurdiu precisamente da débil actuación do Gobernó na crise militar. Foi neste clima no que Francesc Cambó, líder do partido catalanista Lliga Regionalista, a proveitou pa ra presionar ta mén ao Gobernó, pedindo a autonomía para Cataluña. Ante o non do Gobernó, Cambó convocou a unha reuníón aos parlamentarios cataláns en Barcelona, esixindo ao Gobernó a inmediata reuníón das Cortes para debater a autonomía; como o Gobernó fixo caso omiso, convocou unha Asemblea de Parlamentarios extraordinaria, en Barcelona, o 19 de xullo, á que estaban chamados a reunirse todos os parlamentarios do país; pero debido á reacción do Gobernó, que a acusou de ilegal e separatista, e aos propios desacordos entre eles (temorosos algúns dunha rev.Social) acabou en nada, cos catalanistas da Lliga Regionalista optando por buscar un a cordo co Gobernó.
A crise social comezou debido á suba dos prezos nos alimentos pola IGM, o que aumentou o malestar, derivando en múltiples protestas e folgas: en dec.1916, os sindicatos UGT e CNT convocaron unha folga xeral de 24h; e en ago.1917, foron UGTe o PSOE os que convocaron unha folga xeral revolucionaria con dous obxectivos: derrocar o Gobernó e convocar elección a Cortes Constituíntes para tratar nesas novas
Cortes os problemas fundamentáis e crear unha nova Constitución. Esta folga do 13 de Agosto 1917 mobilizou moito aos obreiros das zonas industriáis, pero o Gobernó, axudado polo exército e os empresarios, respondeu cunha represión feroz: con cadea perpetua para os convocantes da folga (líderes do PSOE e UGT), imposición da leí marcial en todo o país (o exército tomouo control das rúas)
e disolvendo violentamente as manifestacións (con armas, mortes, detencións masivas).

Etiquetas: crisis, Desastre del 98, España, Restauración Borbonica, Siglo XIX